ونتیلاتور چیست؟

ونتیلاتور

ونتیلاتور (Ventilator) یا دستگاه تنفس مصنوعی، دستگاهی است که با توجه به شرایط بیمار به عمل تنفس کمک می کند و یا برای بیمارانی که قادر به تنفس نیستند، تنفس را بصورت کامل انجام می دهد. دستگاه به نحوی طراحی شده است تا هوای قابل تنفس (در صورت نیاز هوا با درصد اکسیژن بیشتر) را به داخل ریه ها بفرستد و سپس دی اکسید کربن را از ریه ها خارج کند. از ونتیلاتورها به صورت عمده در بخش های مراقبت ویژه، بخش اورژانس و بیهوشی استفاده می شود. نوعی از ونتیلاتور به نام ونتیلاتور پرتابل نیز برای استفاده در آمبولانس، همچنین در شرایط بحرانی، مناطق صنعتی، بیمارستان صحرایی و مکان های امدادی بدون تجهیزات پیشرفته و همچنین در هواپیما مورد استفاده قرار می گیرد ضمن این که برای نگهداری از بیمار در منزل (Home Care) نیز می توان از دستگاه ونتیلاتور پرتابل استفاده نمود. با توجه به شرایط بیمار ونتیلاتور می تواند فشار،حجم و زمان تنفس را کنترل و یا محدود سازد.

اصطلاحات پرکاربرد در زمینه ونتیلاتورها

آشنایی با اصطلاحات بکاربرده شده در زمینه ونتیلاتورها لازمه شناخت این دستگاه می باشد که در ادامه این اصطلاحات پرکاربرد آورده شده است:

نرخ تنفس

نرخ تنفس (Rate of Breaths) تعداد تنفس در دقیقه می باشد که بصورت طبیعی برای بزرگسالان بین 12 تا 16 تنفس در دقیقه و برای نوزادان این نرخ بیشتر است.

حجم تنفس

حجم تنفس (Volume of Breaths) که بصورت رایج با واحد میلی لیتر (ml) اندازه گیری می شود و به آن حجم جاری ( Tidal Volume) نیز گفته می شود، حجمی از هواست که در طول یک دم وارد ریه ها می شود. این حجم در حالت طبیعی برای بزرگسالان حدود 500 میلی لیتر می باشد.

قدرت انطباق ریه و مقاومت راه هوایی

میزان سهولت ریه به کشش برای افزایش حجم و دریافت حجم هوای تنفسی لازم و همینطور مقاومت راه هوایی میزان مقاومتی است که هوا هنگام عبور از راه های هوایی با آن مواجه می شود.

تنظیمات و مدهای ونتیلاتور

ونتیلاتورها تنظیمات بسیاری دارند که هنگام استفاده، با توجه به شرایط بیمار تنظیم می شوند تا بهترین عملکرد را دستگاه داشته باشد.
• FIO2 : میزان اکسیژنی که توسط ونتیلاتور در هر دم به بیمار تحویل داده می شود.
• نرخ (Rate): تعداد تنفسی که در هر دقیقه توسط ونتیلاتور به بیمار اعمال می شود.
• حجم جاری (Tidal Volume): حجمی هوا/گاز که در هر تنفس به بیمار تحویل داده می شود.
• فشار اوج دمی Peak inspiratory pressure(PIP): بالاترین میزان فشاری که در هنگام دم به ریه های بیمار اعمال می شود و توسط کاربر قابل تنظیم است که معمولاً با واحد فشار cmH2O اندازه گیری می شود.
• حساسیت (Sensitivity): حساسیت ونتیلاتور به تنفس آگاهانه و یا تلاش برای تنفس توسط بیمار است که هنگامی که این تلاش توسط دستگاه تشخیص داده شود برای کمک به تنفس بیمار و یا تنفس مصنوعی شروع بکار می کند.
• ماکزیمم جریان (Peak Flow): مقدار جریانی از هوا/گاز که در هر تنفس مصنوعی به بیمار اعمال می شود.
• زمان دم و بازدم (Inspiratory and expiratory times): مدت زمانی که برای یک چرخه کامل تنفس مورد نیاز است. معمولاً زمان بازدم دو تا سه برابر زمان دم می باشد.
• چرخه تنفس (Cycling): تنفس هایی که توسط ونتیلاتورها اعمال می شوند، می توانند Volume Cycled، Time Cycled و یا Flow Cycled باشند و با توجه به نوع عملکرد دستگاه دم مصنوعی را متوقف کرده و به بیمار اجازه بازدم می دهد.
• محدودیت (Limit): این امکان را به ونتیلاتور می دهد تا برای حجم، فشار و زمان تنفس محدودیت مشخص شود.
سازندگان ونتیلاتورها برای دستگاه ها مدها و حالات تنفسی مختلفی را فراهم ساخته اند که مشخصه نحوه و زمان تنفس مصنوعی هستند. در ادامه مدهایی از ونتیلاتور که رایج هستند و بیشتر در مراقبت های منزل استفاده می شوند آورده شده است:
• Assist/control (A/C) : در این مد فشار و یا حجم تنفسی را کنترل می کند و در هر بار تنفس چه تنفس توسط بیمار شروع شده باشد چه توسط دستگاه، دستگاه مقدار تنفس یکسانی را با توجه به تنظیمات نرخ تنفس، تحویل بیمار می دهد.
• Continuous positive airway pressure ventilation (CPAP): در این حالت تمامی مراحل تنفس توسط خود بیمار انجام می شود و دستگاه در این مد درصد اکسیژنی که تحویل داده می شود را کنترل می کند و همچنین میزان حجم و یا فشاری از هوا را که تکمیل کننده تنفس بیمار است اعمال می کند. در این مد بیمار حجم جاری تنفسی و تعداد تنفس آگاهانه را مشخص می کند. در این مد دستگاه می تواند در صورت نیاز فشار مثبتی را هنگام دم بیمار بوجود آورد تا تنفس را برای بیمار آسان تر کند.
• Synchronized intermittent mandatory ventilation (SIMV): در این حالت دستگاه تنفس مصنوعی را با تنفس آگاهانه بیمار هماهنگ می سازد. در واقع این مد از دستگاه ترکیبی هماهنگ شده از حالت تنفس مصنوعی کامل توسط دستگاه و تنفس آگاهانه خود بیمار می باشد.
• Pressure control ventilation (PCV or PC): حالتی از تنفس مصنوعی است که در مدهای (A/C) و یا (SIMV) قابل استفاده است و هدفش تنظیم مقدار مشخصی از فشار هنگام دم می باشد. نرخ جریان تنفس با توجه به نیاز بیمار و مشخصات شخصی ریه بیمار مانند قدرت انطباق ریه و مقاومت راه های هوایی، تغییر می کند. در مد PC زمان دم نیز تنظیم می شود.
• Pressure support ventilation (PSV or PS): حالتی از تنفس آگاهانه است که در مدهای (CPAP) و یا (SIMV) قابل استفاده است هدفش تنظیم فشار دم می باشد شبیه به حالت PC ولی در حالت PS دم هنگامی که ریه ها پر می شوند متوقف می شود و جریان تحویلی تا میزان مشخصی که برای دستگاه تنطیم شده است کاهش می یابد. در این مد بیمار نرخ تنفس، زمان دم، حجم جاری و نرخ جریان را تعیین می کند.
• Positive end expiratory pressure (PEEP): در این فشار مثبت در انتهای بازدم اعمال می شود تا از بسته شدن کامل ریه ها جلوگیری شود.